Krutyń – historia miejscowości
Początek miejscowości stanowiła stanica myśliwska postawiona za czasów Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego, Fryderyka Wettyna, około 1500 roku. Nieprawdziwą informacją jest jakoby Krutyń powstała za czasów Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Fryderyka z Miśni. Fryderyk z Miśni żył na przełomie XIV i XV wieku oraz nigdy nie był Wielkim Mistrzem Zakonu Krzyżackiego. Stanicę później przebudowano na zameczek myśliwski, który w 1527 roku służył księciu Albrechtowi za schronienie w czasach panującej w Prusach dżumy. Następnie przebywał w nim w latach dwudziestych XVII stulecia elektor branderburski i książę pruski, Jerzy Wilhelm, w czasie wielkich łowów w okolicznej puszczy.
Około 1651 roku zameczek był siedzibą nadleśniczego, do którego należał nadzór wszystkich lasów państwowych w obwodzie starostwa sześcieńskiego. W tym okresie wzmogła się intensywna eksploatacja puszczy w celu pomnożenia dochodów książęcych. Powstały liczne smolarnie, dziegciarnie, budy potażowe. Obok siedziby nadleśniczego powstała niewielka osada robotnicza.
Osada Krutyń była w 1785 roku nadal siedzibą władz leśnych. Liczyła 16 domów, w 1815 roku – 27 domów i 151 osób, zaś w 1838 roku – 50 domów i 319 mieszkańców. W 1874 roku Krutyń wydzielono spod dotychczasowej administracji leśnej, wieś stała się samoistną gminą polityczną. Zabudowa wsi uformowała się w kształcie nieregularnego skupiska po lewej stronie rzeki, podczas gdy nadleśnictwo pozostało na jej prawym brzegu tam, gdzie kiedyś stała stanica myśliwska.
Pierwszą szkołę założono przed 1740 rokiem w budynku drewnianym, w 1818 roku uczęszczało do niej 40 dzieci. W 1935 roku była tu trzyklasowa szkoła, która mieściła się w gmachu murowanym. Dwóch nauczycieli uczyło w niej 120 dzieci, w tej liczbie również dzieci z Krutyńskiego Piecka i Zielonego Lasku. Krutyń należała początkowo do parafii w Nawiadach, od 1846 do Ukty. W roku 1939 liczyła 436 mieszkańców, na koniec 1999 roku 324 mieszkańców. Za mostem, po prawej stronie znajduje się budynek (dawne nadleśnictwo Krutyń), w którym w 1963 r. zatrzymał się noblista John Steinbeck.
Krutyń – swoją nazwę zapożyczyła od rzeki Krutynia. Rzekę nazywano wcześniej “Crotin, Krutina” co oznaczać miało w języku pruskim “rzekę wartką i krętą”.
Krutyń jest turystyczną miejscowością położoną na Mazurach – w środku Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Przepływająca przez Krutyń rzeka Krutynia znana jest z organizowanych na niej spływów kajakowych. We wsi znajduje się wiele zabytkowych, drewnianych chałup, głównie z początku XX w. We wsi znajduje się siedziba Mazurskiego Parku Krajobrazowego oraz małe muzeum przyrodnicze. W latach 1951-1957 w Krutyni mieszkał Karol Małłek (1898-1969), działacz mazurski, pisarz, folklorysta).
Okolica Krutyni należy do najpiękniejszych zakątków klimatycznych i letniskowych Mazur. Dzięki właśnie tym walorom wieś zawdzięcza swój rozwój.
